درباره شهرستان ویژه میانه

جغرافیا
شهرستان میانه، در گوشه جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی قرار دارد. شهرستانهای بستان آباد هشترود ،حدود شمالی و غربی آن را میپوشاند. حدود جنوبی این شهرستان با قسمتی از جنوب اردبیل هم جوار است. شهرستان خلخال واقع در استان اردبیل نیز همسایه شرقی این شهرستان به شمار میرود. گوشه شمال غربی حدود شهرستان میانه از ۸۲ کیلومتری جنوب شرقی تبریز شروع و به طول ۸۰ کیلومتر به سمت جنوب و شرق کشیده میشود. مرکز شهر میانه، به خط مستقیم در ۱۳۸ کیلومتری جنوب شرقی تبریز قرار دارد. شهرستان میانه و مناطق روستایی آن دورافتادهترین نقاط نسبت به مرکز استان به شمار میرود این شهرستان در ۴۷ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی، بین دو رشته کوه ب و قافلان کوه واقع شده و ۱۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
چگونگی پستی و بلندی کوهها و ارتفاعات مهم
شهرستان میانه، در جنوب رشته کوه بزگوش قرار دارد. ارتفاع عمومی زمین در این شهرستان، از ۷۵۰ متر در منتهی الیه گوشه جنوب شرقی آن دره قزل اوزن تا ۳۳۰۰ متر در قلل رشته کوه برغوش متغیر است.شیب عمومی زمین به جز در گوشه جنوب شرقی شهرستان، در کلیه نقاط آن به سمت مرکز ( شهر میانه) میباشد و در نهایت تمامی دامنهها به قزل اوزن ختم میشوند. از نظر شکل زمین، قلل ۲۵۰۰ الی ۳۳۰۰ متری بزگوش و زمینهای وسیع و کم شیب پایین آن در غرب دره گرمه چای ویژگی اصلی نیمه شمالی شهرستان را تشکیل میدهد. رشته کوه بزقوش، که در قسمت جنوب سبلان و در شمال میانه قرار گرفته و دره علیای تلخه رود از کوههای بزقوش میباشد. امتداد این رشته کوه از مغرب به مشرق و به طول ۱۲۰ کیلومتر و ارتفاع آن در اطراف شرقی تا حدود ۳۸۰۰ متر، ولی در طرف غربی از ارتفاع آن کاسته میشود و در جنوب شهرستان سراب ۳۱۷۰ متر و در شیشک کوه در حدود ۲۴۵۰ متر ارتفاع دارد. رشته کوه بزقوش در جنوب شهرستان سراب و از خود میانه کاملاً نمایان است و دو درهدر طرفین بزقوش قرار گرفته که یکی آجی چای و جلگه سراب است که آن را از سبلان(ساوالان) جدا کرده و دیگر در قارانقو چای میباشد که از بین بزقوش و سهند جاری است.
وضعیت آب و هوایی و میزان بارندگی و وضعیت پوشش گیاهی
شهرستان میانه به جز در دامنههای پست دره قزل اوزن، در قسمت میانی و جنوب شرقی که دارای اقلیم خشک و سرد است، همچنینی به جز ارتفاعات بالای ۱۸۰۰ متری بزقوش در شمال که دارای اقلیم ارتفاعات فوقانی میباشد، در سایر مناطق دارای اقلیم خشک سرد میباشد. متوسط بارش سالانه ۳۲۰ میلیمتر در نقاط کم ارتفاع جنوب شرقی و در بالای ارتفاعات بزگوش از ۳۹۳ تا ۶۰۰ میلیمتر متغیر است. متوسط دمای سالانه نیز در این شهرستان، ۳ الی ۵/۱۴ درجه سانتیگراد، در مناطق مختلف آن میباشد. به طور کلی، مشخصات این شهرستان طبق گزارش سازمان برنامه و بودجه، به شرح زیر میباشد: - حداکثر درجه حرارت متوسط سالانه، ۷/۱۸ درجه سانتیگراد. - حداقل متوسط درجه حرارت سالانه، ۹/۴ درجه سانتیگراد. - حداقل میزان میزان رطوبت نسبی هوا، ۴۸ درصد - حداکثر میزان رطوبت نسبی هوا ۶۸ درصد. - از نظر پوشش گیاهی، دارای انواع و اقسام گیاهان خودرو میباشد که حدود ۴۰ رقم انواع گیاه را دربر میگیرد. .
خصوصیات جمعیتی و انسانی
بررسی جمعیت از لحاظ ترکیب سنی و جنسیت و توزیع جمعیت فعال و غیر فعال: براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵ در فاصله سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵ جمعیت جوان شهرستان کاهش یافتهاست. بطوریکه نسبت جمعیت جوان از ۲/۴۴ درصد در سال ۱۳۷۰ به ۴/۳۹ درصد در سال ۱۳۷۵ تقلیل یافتهاست. با این وجود جمعیت شهرستان میانه از متوسط جمعیت جوان استان بیشتر است (جمعیت جوان استان ۹/۳۶ درصد گزارش شدهاست). مقایسه میانگین سنی و میانه سنی جمعیت شهرستان نیز جوان بودن جمعیت نسبت به جمعیت استان را تائید میکند. این شاخصها در شهرستان میانه به ترتیب ۸۹/۲۴ و ۷۵/۱۸ و در استان ۶/۲۵ و ۳۹/۲۰ درصد میباشد. البته این نسبت در گروههای عمده سنی متفاوت بوده و بیشترین رقم آن به نسبت ۸۲/۱۰۵ و مربوط به گروه سنی کمتر از ۱۵ سال و رقم ۷۷/۹۰ (کمترین نسبت) به گروه سنی ۱۵-۲۴ ساله بودهاست.
- در سال ۱۳۷۵ کل جمعیت شهرستان میانه ۲۰۷۷۵۸ نفر بوده که ۱۰۳۶۰۶ نفر مرد و ۱۰۴۱۵۲ نفر زن بودهاست.
- جمعیت گروه سنی کمتر از ۱۵ ساله جمعاً ۸۱۸۰۹ نفر میباشد ۴۲۰۶۰ نفر آن پسر و ۳۹۷۴۹ نفر دختر بودهاست. از این عده ۳۱۲۸۹ نفر در شهر و ۵۰۵۲۰ نفر در روستا زندگی میکردهاند.
- جمعیت گروه سنی ۶۴ – ۲۵ ساله مجموعاً ۴۵۵۴۱ نفر بوده که ۲۱۶۶۹ نفر مرد و ۲۳۸۷۲ نفر دیگر زن میباشد. از این تعداد ۱۸۳۶۵ نفر در شهر و ۲۷۱۷۶ نفر در روستا زندگی میکنند.
- جمعیت گروه سنی بیشتر از ۶۵ ساله، ۱۱۴۴۲ نفر بوده که شامل ۶۵۶۸ نفر مرد و ۴۸۷۴ نفر زن میباشد.
وضعیت آموزش
تعداد کل دانش آموزان منطقه میانه در سال تحصیلی ۷۸-۱۳۷۷، ۳۶۵۰۷ نفر میباشد که تعداد ۹۴۰۲ نفر آن دانش آموز پسر و ۸۴۷۳ نفر دانش آموز دختر بوده و در دوره ابتدایی به تحصیل مشغول یودهاند در سال تحصیلی یادشده، ۵۸۱۳ نفر دانش آموز پسر و ۵۰۱۶ نفر دانش آموز دختر در دوره راهنمایی تحصیلی به تحصیل اشتغال داشتهاند. در سطح دبیرستان نیز ۴۱۱۶ نفر پسر و ۳۶۸۷ نفر دختر به تحصیل مشغول بودهاند. در کودکستانهای منطقه نیز در مجموع ۱۲۰۸ نفر نوآموز مشغول یودهاند.تعداد کل آموزشگاههای شهرستان میانه، ۳۶۰ واحد میباشد که تعداد ۷۸ واحد در بخش مرکزی و تعداد ۲۸۲ واحد در سایر بخشها واقع شدهاست. وضعیت آموزش عالی در سطح شهرستان به تفکیک رشتههای تحصیلی
مراکز آموزشی
شهرستان میانه دارای چهار مرکز آموزش عالی است:
مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان، که دارای دوره کاردانی و کارشناسی رشته آموزش و پرورش ابتدایی است.
- - دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه که در سال ۱۳۷۲ تأسیس شدهاست. این واحد آموزش عالی در زمینی به مساحت ۲۲۰۰۰ مترمربع و با زیربنای ۷۲۰۰ مترمربع بنا شدهاست که دارای ۲۴ کلاس درس میباشد.
- - دانشگاه پیام نوردانشگاه پیام نور واحد میانه، در سال ۱۳۷۲ در این شهرستان تأسیس شد. ساختمان اولیه این دانشگاه در دو طبقه با سطح زیر بنای ۷۰۰ متر مربع میباشد و در کنار ساختمان اولیه، ساختمان جدیدالتأسیس قرار داد که در چهار طبقه و با سطح زیر بنای ۲۲۵۰ متر مربع در حال احداث است .
- دانشکده فنی و مهندسی میانه (زیر نظر دانشگاه سراسری تبریز ):دانشکده فنی و مهندسی میانه در مهر ماه 90 با پذیرش 400 دانشجو در رشته های مهندسی مکانیک ,IT , راه آهن و صنایع و ایمنی صنعتی , ودر زمینی به مساحت تقریبی صد هزار متر مربع و با زیر بنای تقریبی 3000 متر مربع شروع به فعالیت آموزشی نموده است.زیر بنا شامل 8کلاس آموزشی یک سالن آمفی تاتر 4 آزمایشگاه و سه ساختمان خوابگاه می باشد.
- - موسسه آموزشی غیرانتفایی عین القضات: موسسه غیرانتفایی عین القضات در سال ۱۳۸۷ تاسیس شد و در حال حاضر از گروه ریاضی فیزیک ۳۰۰ دانشجو در سه رشته فنی میپذیرد. این موسسه در بلوار زینبیه - نرسیده به بیمارستان خاتم النبیاء - جنب اداره بهزیستی - کوچه اول - شماره 7 قرار دارد.
نقاط تاریخی و دیدنی
- مسجد سنگی ترک
این مسجد در روستای قدیمی ترک، در ۲۹ کیلومتری شمال شرق میانه واقع شده، از آثار بسیار مهم آذربایجان است و از شگفتیهای منحصر به فردی برخوردار میباشد.
- امامزاده محمد کندوان
این امامزاده در روستای کندوان، واقع در ۳۵ کیلومتری شهر میانه سر بر بالین خاک نهاده و با ساختمانی کوچک و ساده گلی و یک ضریح چبی، سفره نور و ایمان و محبت در قلوب مردم روستا و اطراف آن گسترانیدهاست.
- امامزاده محمد روستای چنار
این روستا یکی از روستاهای بسیار زیبای شهر میانه می باشد و از سه طرف به دره منتهی می باشد و فقط از یکطرف قابل دسترسی است که ازاین روستا در قدیم بعنوان قلعه استفاده می شد و جای امنی برای ساکنین آن بوده است . روستای چنار دارای جمعیتی کمی است ولی در فصلهای مختلف مسافران زیادی از این روستا دیدن می کنند . در ایام عاشورا و طاسوعای حسینی عزاداران بسیار زیادی از روستاهای اطراف و شهر میانه و خصوصا از شهرهای تهران و کرج برای عزاداری و زیارت امامزاده محمد به این روستا سفر می کنند . به همت اهالی روستا و مهاجرینی که از این روستا به شهر کرج کوچ کرده اند در کنار امامزاده مسجد بسیار زیبا یی ساخته شده است .از زحمتکشان این مسجد می توان به آقایان میر صالح موسوی، بهرام کریمی، شعبان محمدی، سلطانعلی محمدی و عبدل محمدی نام برد که در ساخت این مسجد زحمات بسیار زیادی کشیدند .این روستا در فصل بهار بسیار زیباست و از همه طبیعت دوستان دعوت می شود که از طبیعت زیبای این روستا دیدن نمایند .
- قیزکورپی سی (پل دختر)
این پل معروف در دامنه شرقی قافلانکوه و در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر میانه، بر روی رودخانه قزل اوزون ساخته شده و دارای سه دهانه بزرگ و محکم با پاینههای استوار آجری است که بر روی آب برهای سنگی قرار گرفتهاست. در داخل پایهها، اتاقهای کوچکی با زیبایی و ظرافت بنا گردیدهاست که کنجکاوی هر بیننده را بر میانگیزد. بر اساس مشاهدات سیاحان و شخصیتهای سیاسی و فرهنگی، در طی زمانهای مختلف از این اثر دیدن نمودهاند، نوشتههایی به خط نسخ و نستعلیق و کوفی بر قسمتهایی از این پل وجود داشته که تاریخ تعمیر و نوسازی آن را نشان میدادهاست اما اثری که تاریخ احداث آ ن را نشان بدهد هنوز شناسایی نشدهاست.
- قیز قالاسی(قلعه دختر)
این قلعه در کتابهای تاریخ و سفرنامهها، چنین توصیف شدهاست: این قلعه در ۲ کیلومتری شمال پل دختر (۱۸ کیلومتری جنوب میانه) بر روی صخره بزرگ و قلل تیز، در زمان حکومت شاه عباس صفوی، این قلعه محل تجمع و استراحت راهزنان و اشرار بوده که باعث ناامنی منطقه بودند. به دستور وی دیوارهای قلعه با پل دختر شباهت دارد، برخی تاریخ بنای آن دو بنا را نزدیک به هم (قرن ششم) ذکر میکنند ولی برخی دیگر از مورخان، ساختمان قلعه را به یکی از پادشاهان ساسانی (اردشیر دراز دست) نسبت میدهند.
- قلعه نجفقلی خان
این قلعه بزرگ خاکی، در جنوب شرقی میانه ( جنب رودخانه شهر چایی) قرار گرفتهاست. در قسمتهای شمالی و شمال شرقی آن بناهای مسکونی احداث شدهاست و سمت جنوبی و جنوب غربی آن را زمینهای زراعی و باغات سرسبز احاطه نموده و ناحیه شمال غربی آن در بالای کوههای قافلانکوه واقع شدهاست. شکل عمومی آن کثیرالاضلاع غیرمنتظمی است که درههای عمیق و قلههای تیز قافلانکوه را زیر پوشش خود قرار دادهاست.
- کاروانسرای جمال آباد
این بنای تاریخی در کنار روستای جمالآباد، واقع در ۳۵ کیلومتری شهر میانه قرار دارد که در سال ۱۰۶۵ هجری قمری بنا شدهاست.
- بقعه و مناره امامزاده اسماعیل
بقعه با صفایی در قلب این شهر وجود دارد که به نام امامزاده اسماعیل، کمال الدین بن سید محمد بن امام جعفر صادق مشهور است. این بارگاه عشق که در ضلع جنوبی مسجد جامع شهر دامن محبت گسترانیده در سال ۹۲۳ ه.ق شناسایی و به ثبت رسیدهاست. مساحت بنای اولیه آن ۳۰ متر مربع و ارتفاع گنبدش حدود ۶ متر است.
زبان و ادبیات شهرستان
زبان رایج مردم این شهرستان از دیرباز همانند سایر شهرهای آذربایجان، ترکی است که در تمام منطقه با لهجه یکسان تکلم میشود.
بخش کشاورزی
شهرستان میانه، با توجه به موقعیت خاصی که دارد و به واسطه دادشتن رودخانههای پر آب، برای کشاورزی بسیار مناسب است. رودخانههایی که در زمستان و بهار، در درههای عمیق جوشان و خروشان جاری میشوند. محصولات عمده کشاورزی این منطقه را گندم، جو و برنج تشکیل میدهد. کشاورزان، بذر مورد نیاز خود را خودشان تهیه میکنند. همچنین مصرف یکساله خود را از کشت خود تامین میکنند و اگر مازاد مصرف داشته باشند برای فروش به بازار عرضه میکنند که در سالهای اخیر خریدار عمده گندم آنان دولت بودهاست.
بخش صنعت
تعداد کارگاههای صنعتی موجود در شهرستان میانه ۹۲۸ واحد میباشد که تعداد ۳۵۶ واحد در نقاط روستایی و تعداد ۵۷۲ واحد بقیه در نقاط شهری مستقر میباشد. از کل کارگاههای صنعتی شهرستان ۵۵۵ واحد (۶/۵۹ درصد) آنها دارای یک نفر کارکن و ۱۸۹ واحد (۳/۲۰ درصد) دارای دو نفر کارکن میباشد. تعداد ۱۷ کارگاه صنعتی فعال این شهرستان، بیش از ۱۰ نفر کارکن دارد در صورتی که تعداد این قبیل کارگاهها در سطح استان ۸۴۰ واحد میباشد. تعداد ۳۰۳ واحد یعنی ۶/۳۲ درصد از کارگاههای صنعتی، در گروه صنایع غذایی و آشامیدنی و تعداد ۱۷۹ واحد (۲/۱۹ درصد) در گروه تولیدات فلزی و فابریکی و ۴۸واحد (۱/۱۵ درصد) در گروه تولید منسوجات فعال میباشند. تعداد شاغلین بخش صنعت شهرستان میانه، در سال ۱۳۵۵ بالغ بر ۳۷۰۲ نفر و در سال ۱۳۶۵، ۲۱۵۷ نفر و در سال ۱۳۷۵، ۱۱۸۷۶ نفر بودهاست. یکی از مهمترین صنایع و کارخانههای شهرستان میانه شرکت فولاد آذربایجان میباشد.
بخش تجارت و خدمات
در این شهرستان، تجارت در حدمتوسط قرار دارد و بیشتر شامل خرید و فرویش میباشد. تجارت به معنای اخص، بازار سرپوشیده شهر را در بر میگیرد که بیش از ۶۰ سال قدمت دارد و از رونق خوبی برخوردار است. در این شهرستان، بخش خدمات بالاترین رقم شاغلین را دارد و در بین بخشهای مختلف خدمات، آموزش و پرورش، از بالاترین درصد کارکنان برخوردار است. همچنین در بخش حمل و نقل و ارتباطات، فعالیتها کار و پیشه، اداره عمومی و بهداشت و مددکاری، واسطه گریهای مالی و مستغلات و غیره نیز تعدادی جذب شدهاست.
راه آهن
شهرستان میانه دارای راه آهن میباشد که به شبکه راه آهن سراسری متصل است. همچنین این ایستگاه یکی از قطب های بسیار مهم راه آهن در سراسر کشور است. چرا که متصل کننده شرق و جنوب ایران به غرب و همچنین غرب ایران به شرق و جنوب میباشد. میتوان گفت راه آهن این شهر جزو ایستگاه های مادر کشور ایران می با شد.